Drukke plekken beschermen tegen aanslagen met crowd management
Inleiding Drukke plekken in de openbare ruimte en evenementen zijn geworden tot gewilde doelwitten van aanslagen. Denk aan de aanslagen in Nice, Berlijn, Manchester en recentelijk in Barcelona. Terwijl er bij een evenement sprake is van een organisator en een vergunning waaraan veiligheidseisen worden gesteld, is dit voor dergelijke locaties niet aan de orde. En dat terwijl juist deze locaties bijna dagelijks druk zijn. Principes die we gebruiken in het crowd management bij evenementen zijn echter zeer goed toepasbaar voor het beveiligen van drukke plekken tegen terreurdaden. Hieronder volgen enkele uitgangspunten die van belang zijn.
Denk integraal Crowd management bij evenementen is een verantwoordelijkheid van iedereen: de organisator, de politie, de brandweer, de GHOR en de gemeente. Bij evenementen wordt veelal samengewerkt tussen deze partijen om te komen tot een geïntegreerde aanpak. Voor drukke plekken ontbreekt deze integrale aanpak, terwijl ook hier partijen zoals politie, gemeente, vervoersbedrijven, eigenaren en ondernemers elkaar kunnen aanvullen. Ook voor drukke plekken waar sprake is van een risico op terreur is het belangrijk een gesloten systeem te creëren, waarbij iedere actor vanuit zijn taken en verantwoordelijkheden handelt en samenwerkt met de andere betrokken partijen.
Denk in ontwerpen, informeren en managen van publieksstromen In het crowd management wordt veelal gewerkt met modellen, waarbij verschillende aspecten aan bod komen die voor het beheersen van de mensenmassa van belang zijn. Het DIM/ICE model van Keith Still is hier een voorbeeld van. Als onderdeel van dit model wordt nagedacht over het ontwerp, de informatievoorziening en de wijze van management van een locatie. Ook voor drukke locaties in de openbare ruimte waar er een risico is op een aanslag, is het belangrijk na te denken over het ontwerp, de informatievoorziening en het management. Vaak zien we dat bij een terreurrisico wordt ingezet op het aspect ‘management’. Er worden (gewapende) politieagenten, soldaten of beveiligers ingezet om een locatie te beveiligen, zoals in Brussel en Parijs na de aanslagen. Ook in Barcelona waren al maanden voor het plaatsvinden van de aanslag (gewapende) politieagenten preventief aanwezig. Van maatregelen in de inrichting, zoals snelheidsbeperkingen maatregelen, was echter nauwelijks sprake. Door middel van fysieke inrichting en informatievoorziening kan publiek worden gestuurd en kunnen risico’s van bepaalde modus operandi, zoals aanslagen met voertuigen, worden verkleind.
Beheer de in- en uitgangen Een belangrijk aspect van het crowd management is het ontwerpen en beheren van de in- en uitstroom van publiek. Ook bij evenementen is dit soms een uitdaging, bijvoorbeeld bij gratis en vrij toegankelijke evenementen in een binnenstad. Om grip op publieksstromen te krijgen, worden routes en in- en uitgangen gecreëerd. Dit kan op een wijze waarop het openbare karakter van een evenement wordt behouden. Ook voor drukke plekken is dit mogelijk. Het aantal ingangen tot een winkelstraat of een boulevard is te beperken of publiekstromen kunnen door middel van bebording worden gebundeld via voorkeurroutes. Ook bij La Rambla is dit mogelijk, aangezien het één rechte boulevard betreft. Hoe minder toegangen, des te makkelijker het voor veiligheidsdiensten is om hier toezicht op te houden. Voorkom hierbij echter wel de vorming van wachtrijen, want juist wachtrijen vormen een aantrekkelijk doelwit.
Scheidt verschillende typen publiekstromen Het scheiden van verschillende typen publieksstromen is een veelgebruikt principe binnen het crowd management. Geen fietsers op een evenemententerrein, geen autoverkeer naast en door drukke looproutes en geen wachtrijen op doorgaande wegen. Het klinkt als een open deur, maar toch wordt hier op locaties waar veel mensen samen komen vaak niet over nagedacht. Zo is autoverkeer mogelijk langs de gehele lengte van de drukke boulevard van La Rambla. Juist dit is bij de aanslag gebruikt als kans om met een voertuig over de boulevard te rijden en zoveel mogelijk slachtoffers te maken. Ook in Nice (evenement op afgezette straat) en Berlijn (evenement naast drukke weg zonder afscheiding) was dit onderdeel van het probleem. Drukke winkelstraten zoals de Kalverstraat in Amsterdam of Strøget in Kopenhagen zijn volledig verkeersvrij. Natuurlijk zijn andere modus operandi dan nog mogelijk, en is hier niet mee voorkomen dat een voertuig ook feitelijk de straat in rijdt. Maar de drempel om een aanslag op deze wijze te plegen ligt letterlijk hoger dan wanneer er dagelijks verkeer langs het drukke voetgangersgebied rijdt. Daarnaast levert het mengen van drukke voetgangersgebieden met autoverkeer ook andere risico’s op, zoals verkeerongevallen of slachtoffers wanneer een bestuurder onwel wordt achter het stuur (denk aan het incident bij Amsterdam Centraal juni dit jaar). Reserveer drukke voetgangersgebieden dan ook zoveel mogelijk voor voetgangers.
Spreidt het publiek De belangrijkste reden waarom drukke plekken interessante doelwitten zijn, is de potentiele impact. Hoe drukker, c.q. hoe hoger de dichtheid van het publiek, hoe meer slachtoffers er te maken zijn. Eén van de doelstelling van het crowd management is verdrukking te voorkomen door teveel publiek. Om de impact van een aanslag te verminderen, is het verminderen van drukte door spreiding van publiek eveneens een belangrijke strategie. Voor enkele grote steden is dit ook om andere redenen een beleidsdoel geworden. Denk aan Amsterdam, waar de drukte als gevolg van toerisme tot een probleem is geworden, veel Amsterdammers komen hierdoor nauwelijks nog in de binnenstad. Er zijn veel tactieken om publiek te spreiden en drukte te verminderen. Bij evenementen wordt dit bijvoorbeeld gedaan door gebruik te maken van meerdere podia of spreiding in de programmering. Door bebording of matrixborden met alternatieve routes, door spreiding van openings- en sluitingstijden of door het afsluiten van drukke locaties. Tactieken die in aanpaste vorm ook potentie bieden voor gebruik op drukke plekken in de openbare ruimte.
Plan de ontvluchting Een laatste element dat binnen het crowd management veel aandacht verdiend, is het plannen van ontvluchting in geval van een calamiteit door middel van ontruimingsplannen. Ook bij een aanslag is een effectieve en efficiënte ontvluchting cruciaal om de impact van de aanslag zo laag mogelijk te houden. Indien ter beveiliging van drukke plekken personeel van politie, defensie of particuliere beveiligingsfirma’s wordt ingezet, is het van belang dat zij weten hoe ze een ontvluchting kunnen begeleiden. Welke richting moet het publiek heen en welke richting juist niet? Wat zijn de calamiteitenroutes? Indien te voorzien is dat het publiek richting een drukke verkeersader vlucht, is deze snel af te zetten? Hoe wordt het publiek zo snel mogelijk gewaarschuwd en geïnformeerd? Op dergelijke vraagstukken kunnen in de preparatiefase antwoorden worden geformuleerd. Voor risicolocaties is het belangrijk hier vooraf over na te denken.
Tot slot Uit bovenstaande tips valt af te leiden dat principes uit het crowd management een waardevolle bijdragen kunnen leveren aan het beschermen van drukke plekken tegen aanslagen. Enerzijds door de kans op een aanslag te verminderen door na te denken over de inrichting, de in- en uitstroom van publiek en het scheiden van typen publieksstromen. Anderzijds door de impact van een aanslag te verkleinen door spreiding van de drukte en het faciliteren van een snelle ontvluchting. Hoewel dit de kans op een terreurdaad niet zal uitbannen, valt er momenteel nog een wereld te winnen in het beveiligen van drukke plekken.
Heeft u vragen na het lezen van deze blog? Neem contact met op door een e-mail te sturen naar artofsafety@outlook.com.
