Voetbal als feest, reframen om te normaliseren

Vanaf mei dit jaar ben ik bij de gemeente Kerkrade aan de slag met het dossier voetbalveiligheid in relatie tot de betaald voetbalclub Roda JC. Een erg interessante en inspirerende klus. De gemeente Kerkrade en Roda JC zijn deelnemers aan het landelijke traject Toegankelijk, Gastvrij en Veilig Voetbal, met als ambitie om voetbalwedstrijden in 2020 weer toegankelijk te maken voor iedereen. Het ‘normaliseren’ van de veiligheid bij voetbalwedstrijden staat hierbij centraal, voetbal moet weer een feest worden. Om dit te bereiken is het van belang om voetbalwedstrijden ook daadwerkelijk als feest te organiseren. De heersende denkwijze, gericht op voorkomen van rellen door een kleine groep hooligans, moet worden omgebogen naar een nieuwe denkwijze waarbij de nadruk ligt op creëren van een goede sfeer in samenwerking met supporters. In dit blog ga ik nader in op het ‘reframen’ van deze denkwijze. Toegankelijk, Gastvrij en Veilig Voetbal Een samenwerkingsverband van het ministerie van Veiligheid en Justitie, KNVB, politie, OM en gemeenten, de ‘Regiegroep Voetbal en Veiligheid’, is sinds 2015 aan de slag om het voetbal in 2020 weer toegankelijk, gastvrij en veilig te maken. Iedereen die een wedstrijd wil bezoeken, moet dit kunnen doen zonder ingewikkelde acties te ondernemen, zich ongastvrij benaderd of onveilig te voelen. Hiervoor wordt ingezet op het verbeteren van gastheerschap, safety, persoonsgerichte aanpak, regierol gemeenten en betrokkenheid supporters. Voor ieder thema is een gemeente met een voetbalclub aan de slag met een pilotproject. Kerkrade en Roda JC richten zich op het verbeteren van de betrokkenheid van supporters. De eerste successen zijn inmiddels geboekt, zie het volgende artikel voor meer informatie hierover.

Hooligancultuur Het gekozen doel is duidelijk, voetbal moet weer een feest worden. Maar wat is er voor nodig om dit mogelijk te maken? Hiervoor zijn verschillende pilotprojecten gestart, met ieder een belangrijk aandachtsveld. De kern van het probleem is dat een kleine groep supporters de sfeer verziekt voor de grote meerderheid van mensen die gezellig naar een potje voetbal willen kijken. Door de ‘hooligancultuur’ en de profileringsdrang van ‘harde kernen’ van supporters zijn er in het verleden regelmatig confrontaties geweest tussen relschoppers.

Scheiden supportersstromen Inmiddels heeft een breed pakket van veiligheidsmaatregelen ervoor kunnen zorgen dat dergelijk confrontaties zijn verminderd, althans bij het voetbalstadion. Door de inspanningen om supportersgroepen van elkaar te scheiden, is het bij veel clubs moeilijk geworden voor relschoppers om elkaar te treffen. We zien dan ook een vermindering van confrontaties en soms een verschuiving naar vechtafspraken buiten de wedstrijden om. Veiligheidsmaatregelen die nu worden genomen hebben veelal betrekking op alle supporters, waardoor ze de wedstrijdbeleving verminderen voor een breed publiek van supporters die niet komen om te rellen. De maatregelen richten zich voornamelijk op het scheiden van supportersstromen. Met verplichte vervoersregelingen worden supporters verplicht om op een voorgeschreven wijze naar het stadion te reizen, zoals autocombi’s en buscombi’s. Met beperkingen in de kaartverkoop, zoals een clubcardverplichting, maximalisering van kaarten of het uitsluiten van de mogelijk van kopen van kaarten op de wedstrijddag zelf worden drempels opgeworpen om kwaadwillende supporters te weren. Het probleem is echter dat deze drempels voornamelijk de goedwillende supporters raken en de kwaadwillende supporters veelal ongemoeid laten. De huidige strategie van scheiden van supportersstromen en opwerpen van barrières voor kwaadwillende supporters lijkt te werken, maar raakt daarnaast voornamelijk de supportersgroepen die geen kwaad in de zin hebben. Het risico hiervan, en ook dit is bij enkele voetbalclubs herkenbaar, is dat de kritische massa van goedwillende supporters hierdoor verminderd en de invloed van kwaadwillende supporters in relatieve zin groeit. Hierdoor wordt het zelfcorrigerende vermogen van supporters onderling kleiner, waardoor een zichzelf versterkend proces ontstaat van vermindering van sociale controle die nog meer noodzaak creëert voor veiligheidsmaatregelen door de club en politie.

Voetbal als feest In het project Toegankelijk, Gastvrij en Veilig Voetbal wordt de gewenste situatie weer teruggepakt. Iedereen moet weer vrij een wedstrijd kunnen bezoeken, op de wedstrijddag spontaan een kaartje kunnen kopen, op eigen gelegenheid naar het stadion kunnen gaan en in het stadion kunnen zitten waar men wil zonder zich zorgen te maken over agressieve supporters van de andere club. In diverse pilotprojecten worden momenteel verschillende aanpakken uitgetest. Ook bij andere voetbalclubs worden stappen genomen om te komen tot normalisatie. In de praktijk is het ‘normaliseren’ bij veel voetbalclubs voor een groot deel het afschalen van bestaande veiligheidsmaatregelen die niet meer nodig zijn. Dit moet echter in verhouding staan tot het risico en onderbouwd gebeuren. Stap voor stap wordt door het hele land echter steeds meer vrijheid geboden en worden barrières verminderd.

Reframen Om voetbal daadwerkelijk weer tot een feest te maken is echter meer nodig dan enkel het afschalen van bestaande maatregelen. De wijze van wedstrijdorganisatie moet vanuit een ander referentiekader worden bezien, het moet worden ‘gereframed’. Een voetbalwedstrijd moet daadwerkelijk worden georganiseerd als een feest. Denk bijvoorbeeld aan mogelijkheden voor een hapje en een drankje voorafgaande aan de wedstrijd, feestelijke muziek in het stadion, gastvrij ontvangst van de uitsupporters, goede catering in het stadion met de mogelijkheid om een biertje te drinken en bij vertrek genoeg mogelijkheden om nog gezellig na te praten over de wedstrijd. Daarnaast moet er ook worden nagedacht over de wijze van politie inzet, deze moet passen bij de sfeer die wordt neergezet.

Het is van belang om de kritieke massa aan goedwillende supporters toe te laten nemen, waardoor de mogelijkheid tot sociale controle tussen supporters onderling toeneemt en de invloed van mensen die komen om te rellen afneemt. Bij het reframen van voetbal als feest moet dus een zichzelf versterkend proces in gang gezet worden, dat zich richt op het vergroten van invloed van de welwillende supporters. Samenwerking met supporters is hierbij een kritische succesfactor. Een adequate aanpak van relschoppers door middel van stadionverboden blijft daarnaast van belang. De groepsdynamiek van een harde kern kan effectief worden verstoord door een sluitende dadergerichte aanpak.

Tot slot Kortom, om in 2020 voetbal daadwerkelijk weer een feest te laten zijn is het van belang dat de ingezette normalisering verder gaat dat enkel het afschalen van bestaande maatregelen. Er moeten daarnaast stappen worden gezet om het gewenste ‘feestje’ daadwerkelijk te organiseren. Dit vraagt een andere denkwijze, vertrekkend vanuit mogelijkheden in plaats van onmogelijkheden. Voor meer informatie of advies over het ‘reframen’ van openbare orde en veiligheidsthema’s kunt u terecht op de website van www.artofsafety.nl of contact opnemen via artofsafety@outlook.com.